ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Οδηγία 2008/115/ΕΚ θεσπίζει τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, σύμφωνα με τα θεμελιώδη δικαιώματα, ως γενικές αρχές του κοινοτικού και του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων προστασίας των προσφύγων και της διασφάλισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στα πλαίσια εναρμόνισης με το άρθρο 8(6) της Οδηγίας και στη βάση του άρθρου 18Π(6) του Περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμου, το Υπουργικό Συμβούλιο, με την απόφαση αρ. 74.333 ημερομηνίας 4 Δεκεμβρίου, 2012, ανέθεσε στον Επίτροπο Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων την αρμοδιότητα για τη σύσταση και λειτουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού παρακολούθησης των διαδικασιών αναγκαστικής επιστροφής των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στη χώρα.


ΔΡΑΣΗ
Η δράση, που αναλαμβάνει να υλοποιήσει ο Επίτροπος , ως Μηχανισμός, αρχίζει από τη στιγμή που ξεκινά η διαδικασία απομάκρυνσης και λήγει με την αναχώρηση του υπηκόου της τρίτης χώρας από την Κύπρο και την επαναεισδοχή του στη χώρα καταγωγής του ή σε χώρα διέλευσης ή σε άλλη τρίτη χώρα στην οποία αποφασίζει εθελοντικά να επιστρέψει και γίνεται δεκτός.

Στόχος του Μηχανισμού είναι να παρακολουθεί όλα τα στάδια των διαδικασιών των αναγκαστικών επιστροφών, που ακολουθούν οι αρμόδιες μεταναστευτικές αρχές και να ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο ο οποίος να διασφαλίζει την εφαρμογή των κοινών κανόνων και διαδικασιών που προνοούνται τόσο στην Ευρωπαϊκή όσο και στην Εθνική νομοθεσία. Ο Μηχανισμός έχει πρόσβαση σε όλα τα σημεία εισόδου και εξόδου της Δημοκρατίας που χρησιμοποιούνται για αναγκαστικές επιστροφές.

Η παρακολούθηση των διαδικασιών αναγκαστικής επιστροφής περιλαμβάνει τα ακόλουθα τρία στάδια :

1. Από τη λήψη της απόφασης απομάκρυνσης μέχρι την έναρξη της διαδικασίας απομάκρυνσης από το χώρο κράτησης στο αεροδρόμιο/λιμάνι.
2. Την παραλαβή του ατόμου από το χώρο κράτησης μέχρι την είσοδο του στο αεροπλάνο/πλοίο για αναχώρηση
3. Το ταξίδι με αεροπλάνο/πλοίο μέχρι την άφιξη και την υποδοχή στη χώρα προορισμού.


ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ/ΕΞΟΥΣΙΕΣ

Ο Μηχανισμός έχει τις πιο κάτω αρμοδιότητες / εξουσίες:
1) Ενημερώνεται από τις μεταναστευτικές αρχές για κάθε διαδικασία αναγκαστικής επιστροφής πριν την μεταφορά του υπηκόου τρίτης χώρας σε αεροδρόμιο/λιμάνι για την αναχώρηση του από τη Δημοκρατία.
2) Έχει τη διακριτική ευχέρεια να αποφασίζει ελεύθερα ποιες επιχειρήσεις αναγκαστικής επιστροφής θα παρακολουθήσει.
3) Δύναται να έχει εμπιστευτικές συνεντεύξεις και επικοινωνία με τους υπηκόους τρίτης χώρας που υπόκεινται στη διαδικασία αναγκαστικής επιστροφής σε οποιοδήποτε στάδιο κρίνεται απαραίτητο/σκόπιμο. Η αρμόδια αρχή υποχρεούται να εξασφαλίζει στον Μηχανισμό επικοινωνία με οποιονδήποτε υπό επιστροφή άτομο όποτε ζητηθεί.
4) Ελέγχει τους χώρους όπου κρατούνται ή μπορούν να κρατούνται υπήκοοι τρίτης χώρας κατά τη διαδικασία της αναγκαστικής επιστροφής.
5) Παρατηρεί και καταγράφει τις συνθήκες, υπό τις οποίες πραγματοποιείται η διαδικασία επιστροφής χωρίς να έχει την εξουσία ανασταλτικής παρέμβασης τη στιγμή που η διαδικασία επιστροφής βρίσκεται σε εξέλιξη. Κατ’ εξαίρεση, όμως, δύναται να παρέμβει με άμεσες προφορικές ή γραπτές συστάσεις προς τα μέλη της αρμόδιας αρχής, σε περιπτώσεις που παρατηρείται σοβαρή, κατά την κρίση του, παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των υπό επιστροφή ατόμων.
6) Μετά την ολοκλήρωση της παρακολούθησης της διαδικασίας κάθε αναγκαστικής επιστροφής, ετοιμάζει Έκθεση με παρατηρήσεις και, όπου κρίνεται σκόπιμο, εισηγήσεις.
7) Οι εισηγήσεις του δεν είναι δεσμευτικές, αλλά λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από τις αρμόδιες αρχές ως Κατευθυντήριες Γραμμές για τη βελτίωση των πρακτικών σχετικά με τη διαδικασία της αναγκαστικής επιστροφής.
8) Συνοδεύεται, εάν το κρίνει απαραίτητο, από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες, τους οποίους έχει επιλέξει, για να συνδράμουν στην καλύτερη παρακολούθηση της διαδικασίας επιστροφής, όπου οι ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περίπτωσης το απαιτούν.
9) Στην Ετήσια Έκθεση περιλαμβάνονται σε ξεχωριστό κεφάλαιο οι δραστηριότητες του Μηχανισμού παρακολούθησης της διαδικασίας επιστροφής και οι σχετικές παρατηρήσεις και εισηγήσεις του. Η Ετήσια Έκθεση αποστέλλεται στις υπηρεσίες και αναρτάται στην ιστοσελίδα του Γραφείου και στα μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης .


ΟΦΕΛΗ/ ΣΤΟΧΟΙ
Η σύσταση και λειτουργία του Μηχανισμού έχει σκοπό τη διασφάλιση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων των προσώπων που είτε δεν έχουν, είτε απώλεσαν το δικαίωμα παραμονής στη Δημοκρατία, σε όλα τα στάδια της διαδικασίας απομάκρυνσης και επαναεισδοχής τους στη χώρα καταγωγής ή στη χώρα από την οποία είχαν προέλθει.

Η λειτουργία του Μηχανισμού αναμένεται ότι θα έχει πολλαπλά οφέλη τόσο για τους άτυπους μετανάστες όσο και για τις αρχές που αναλαμβάνουν να εκτελέσουν το σχετικό διάταγμα. Στόχοι του Μηχανισμού είναι:

• Η μείωση του κινδύνου κακομεταχείρισης των μεταναστών από τις αστυνομικές ή άλλες εμπλεκόμενες αρχές, κατά τη διαδικασία απομάκρυνσης.
• Η αύξηση του αισθήματος ασφάλειας των μεταναστών που θα απομακρυνθούν, μέσω της εξασφάλισης του σεβασμού των δικαιωμάτων τους από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες.
• Η αύξηση της διαφάνειας και της λογοδοσίας των αρχών που αναλαμβάνουν να εκτελέσουν τις επιχειρήσεις απομάκρυνσης.
• Η πληροφόρηση και ανατροφοδότηση των αρμοδίων υπηρεσιών για βελτίωση των διαδικασιών εκτέλεσης των απομακρύνσεων.
• Η μείωση / εκτόνωση εντάσεων που δυνατόν να δημιουργηθούν κατά τη διάρκεια εκτέλεσης τέτοιων επιχειρήσεων.
• Η αναγνώριση και η καταγραφή τυχόν παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανάρμοστων, απρεπών ή/και καταχρηστικών συμπεριφορών.
• Η μείωση των ανησυχιών των υπό επιστροφή ατόμων και η αύξηση της αποδοχής των αναγκαστικών επιστροφών ως θεσμικού μέτρου.
• Η μείωση του αριθμού των δικαστικών αγωγών που υποβάλλονται για υποχρεωτικές επιστροφές.